Pablo Casals_cello master class at Berkely

Дэлгэрэнгүй...

Frederic Chopin . Piano Concert No.1 op.11

Legendary live performace of the then 12 year old Evgeny Kissin at the Moscow Conservatory. Conductor: Dmitry Kitaenko . Moscow State Symphony Orchestra
Evgeny Kissin 12 настай байхдаа тоглосон тоглолтын бичлэг Wonderful.








Дэлгэрэнгүй...

Ludvig Van Beethoven Sonata for violin and piano No.4 op.23

Ludvig Van Beethoven Sonata for violin and piano No.4 op.23
Хөгжимчдийнх нь тухай сайн мэдэхгүй юм нэг ийм бичлэг олдохоор нь тавьчихлаа.






Дэлгэрэнгүй...

Ludwig van Beethoven Piano koncert No.1

Ludwig van Beethoven Piano koncert No.1
Mikhail Pletnev and the Russian National Symphony Orchestra









Дэлгэрэнгүй...

Beethoven Triple Concert

Live recording from the great Hall of the Tchaikovsky Conservatory with the legendary Trio Richter, Oistrach, Rostropovich conducted by Kirill Kondrashin.









Дэлгэрэнгүй...

Хямрал , Гомдол ,Дурсамж -ыг заавал уншаарай !!!

Нилээн хэдэн өдөр юм бичсэнгүй чамгүй хямралтай байсан болхоор энд юм оруулахтай манатай л байлаа . Дэлхий хямарч байгаа болхоор би ч гэсэн яаж зүгээр байхав хэрэндээ л нилээн хямарч байна , өнгөрсөн долоо хоногт дээд цэгтээ хүрэх шиг болов . Мэдээж хямрал гэдэг хүсэх зүйл биш гэхдээ бас сайн ч талтай муу ч талтай . Миний хувьд гадаад биш дотоод хямрал л голлох шиг боллоо , процессор маань тэр чигээрээ л хямарлаа одоо ч хямрал дуусаагүй л байна дээд цэгтээ хүрээд ram минь шатчихлаа дээрээс нь hard-аа аваад хаячихлаа тэгээд одоо дан процессор л арай чамай үлдэх шиг боллоо .

Ram шатчихсан hard-аа аваад хаячихсан болхоор ажиллах гэж яст мэлхий лугаа адил болсон бөгөөд зарим тооны машин ч надаас хурдтай байгаа харагдаж байна . Удаан гээд яахав бүр унтарчихалтай нь биш болхоор гацаад л сажилж байна . Энэ их хямрал хурдний дутагдал хоосролийг үл хайхран та бүхэнд юм бичиж өгч байгааг минь хүндэтгэн үзэж надад урам хайрлавал зохилтой гэж бодож байна . Иймийн учир энэ гомдолийг бичих гэж байна . Энэ блог дээр юм нийтэлж эхлээд 2 сар орчим болж байна гэтэл миний comment дээр өөрөө бичиж шалгаж үзсэн 2 сэтгэгдэлээс минь өөр сэтгэгдэл байдаггүй гайхаад хүн ороогүй юм болов уу гэж бодоод мэдээллээсээ харсан үгүй юм , тэгээд л та бүхнээс хэрвээ та бичлэгүүдээс мин үзсэн бол надад юу ч хамаагүй нэг юм бичиж үлдээж байгаачээ гэж хүсэх гэсэн юм . Жишээ нь сайхан байлаа баярлалаа , яахав дээ л юм байна , онцгүй , хог шиг юм яах гэж хийдийн , устгавал таарна ч гэдэг юмуу , чөтгөр лүүгээ тонил , үхэр монгол эргүү нүүдэлчин гэх мэт за ер нь юу ч гэсэн болно ш дээ . Би урьд нь хүмүүсийн блог site-уудаар ороод гарахдаа сэтгэгдэлээ бичээрэй гэсэн хүсэлт нь их ядаргаатай санагддаг байлаа харин өөрөө ийм юм хийсэн чинь яагаад тэгдэгийг нь ойлголоо . Нэг ч сэтгэгдэл байхгүй байгаад байсан чинь ганцаараа яриад зогсож байгаа хүн шиг эвгүй санагддаг юм байна хүнд хэрэг болоод байгаа үгүй нь ч мэдэгдэхгүй бас эргэлзээтэй байдийн байна шүү . Зарим таньдаг хүмүүс миний майл messenger - луу юм бичээд байх юм ийм учраас та бүхэн надад ямар нэгэн санал хүсэлт гомдолоо хэлмээр бол энд блог дээр үлдээж байгаач гэж хүсье . Энэ блогийн хэрэглэгчид голдуу хөгжимийн хүмүүс байгаа болов уу гэж бодож байна тийм ч байхийн тулд хийсийн . Тийм болхоор та бүхэндээ бас өөрийн дурсамжаас багахан хуваалцъя . Би хөгжим бүжгийн коллежийг төгсөөд чамгүй хугацаа өнгөрч , миний сурч байх үе бол хүй нэгдэлийн үе биш ч нийгэм орвонгоороо өөрчлөгдсөн шинэ нийгэмийг бүтээн байгуулах гэж зарим нь зүтгэж зарим нь ороо бусгаа байдлийг ашиглаж дээш гарах гэж тэмүүлсэн , улс орон айл гэр тэр чигээрээ л бүхий л зүйлээр дутагдаж гачигдсан тийм л үе байсан ( үнэндээ одоо ч ялгарах юм ховорхон байна л да ) Үүнийг дурьдаж буй учир нь тэр үед сонгодог хөгжимийн бичлэг олно гэдэг маш хэцүү байлаа . Компютер интернет гэдэг зүйл монголд харьцангүй хойно орж ирсэн тэгээд хөгжимчид энэ талаар бүр маруухан мэдлэгтэй болхоор нилээн хожуу л энэ зүйлийг ашиглаж эхэлсэн юм . Бидний хувьд хүн амьтнаас дам дамаар л нэг юм бичлэгүүдийг олж сонсдог , видео бичлэг бол бүр ховор олдоно . Нэг олсон бичлэгээ бусдадаа дамжуулаад кассеттэн дээр л баахан хувилж авна , видео бичлэгүүд олдвол аудио видео кабинетдээ бүгдээрээ орж байгаад л үзнэ . Хэдийгээр гоё сайхан бичлэгүүд ховорхон олддог байсан ч олдсон бичлэгүүдээ хамтдаа үзээд л , мундаг хөгжимчдийг бишрээд л хөөрсөн сэтгэлээрээ гараад л өрөө өрөөндөө ороод давтдаг байлаа . Энэ үе-ийг би хэзээ ч мартахгүй , тэр үед хамт сурч байсан найз нар ах дүү нар , бид бие биенээ маш ихээр босгон байгуулж хурцалдаг байж . Орой хамт сургуулиас гарцгаана би өнөөдөр тэдэн цаг тэгж давтлаа гээд бие биедээ ярина чамаас илүү давтлаа гээд нөгөөхдөө онгирно , гэхдээ муу санаагаар онгирч байгаан биш нөхөрсгөөр л өөрийнхөө давталтанд хангалуун байгаагаа хэлж байгаан . Бид тоглож байгаа зохиолийнхоо талаар ,хөгжимийнхөө талаар маш их ярилцдаг байсан хэдийгээр дөнгөж суралцаж байгаа жоохон хүүхдүүд ч жинхэнэ хөгжимчид шиг уран бүтээл туурьвах гал халуун сэтгэлтэй хүүхдүүд байж . Хэн нэг нь концерт тоглохоор тараад жоохон чихэр боовхон аваад бүгдээрээ жаал сууна , багш нар хөгжимчдөөс илүү найз нөхдийн маань үг жинхэнэ үнэн хэрэгтэй үгнүүд байдаг байлаа . Ийм сэтгэл зүрхтэй найз нөхөдтэй байсан болхоор хэдийгээр буруу муу сургалтан дунд байсан ч бид сүйрчихэлгүй үлдсэн байх гэж боддог . Буруу муу гэж хэлж байгааг минь уучлаарай гэхдээ яагаад ингэж хэлсэнээ би дараа тайлбарлаж бичнэ . Өнөөдөр хөгжим бүжгийн хүүхдүүдийн дунд ийм хөгжимөө гэсэн , бие биенээ уран бүтээлээр босгосон харилцаа байгаа үгүйг сайн мэдэхгүй юм . Ямартаа ч мэдээлэл харилцаа өндөр хөгжсөн энэ үед хөгжимийн хүүхдүүд маань ямар нэгэн бичлэг нотоор битгий дутаасай гэсэндээ энэ блог дээр хэрэг болох болуу гэсэн зүйлүүдийг оруулж байгаа юм . Хэрвээ танд ямар нэгэн бичлэг нот хэрэгтэй байгаа бол энд надад бичээд үлдээж байгаарай , африкийн хөгжим л биш бол би олж өгч чадах байх мөн хэрэгтэй бол бичлэгүүдийг татаж авхаар оруулж болно шүү . За анхааран уншсанд баярлалаа бичсэнийг минь битгий мартаарай нөгөө сэтгэгдэлээ :-)


Дэлгэрэнгүй...

Би Дургүй

Цаг гозойж байхад би алс замд гарахгүй
Цангинтал хундага хагa шиддэг Орос занд дургүй
Цайг нь уучхаад аягыг нь хөмрөх дургүй
Цагаа олж ухаантнаа хайрладаггүй Монгол занд би дургүй

Өлийд бүдрээгүй ажнайг магтаалаар булж алах дургүй
Үхэлд ч автаагүй баатар эрийг одонгоор дарж авахад дургүй
Үлгэр нялуун төгсдөг ч сайн эр зовоход би дургүй
Үс нь буурал хөгшин намбагүй явахад бүр дургүй ээ
Цэргийн дарга нар согтуу гуйвахад би дургүй
Цэцгэн охид надаас янжуурын гал сургалхад дургүй
Цэмцгэр нь дэндүү харчуул цагаан гартнуудад дургүй
Цэвэр цааснаа шүлэг биш матаас бичихэд бүр дургүй ээ
Доголон хүний дэргэдүүр би гүйж өнгөрөх дургүй
Дороо эргэцэх илжиг мэт олны дунд гэлдрэх дургүй


Ядуусын дунд гангалах дургүй
Тансаг найран дээр ганцаардах дургүй
Яруу найрагчийг хэтэрхий урт наслахад яагаад ч юм дургүй ээ
Холоос айсуй морьтон гэнэт өөр зүгт давхихад дургүй
Холбиромтгой ааш уян жаданд дургүй
Нүүрнээс далдуур хүн муу хэлэх
Нүд нь дээр минь гөлөг зодоход бүр дургүй
Хэтэрхий халуун, хэтэрхий хүйтэнд дургүй
Хэтэрхий омголон, хэтэрхий ноомойд дургүй
Бурханыг нулимах адыг өргөмжлөхөд дургүй
Бусдад дагаар орох, адгуусыг тамлахад бүр дургүй ээ
Дургүй бүхнийг минь үзүүлж ханасан эх орон минь
Дургүйгээ хүртэл хайрлах гэж би хүү чинь болсон
Цайг нь уучхаад аягыг нь хөмөрдөггүй ёсоо бодож
Цаг гозойж байсан ч би тань дээр ясаа тавина даа эх ороон

Ц.Хулан


Дэлгэрэнгүй...

Хөгжимөө хайрлаж амьдарцгаая ! ! !

Хөгжим бид хоёр хамтдаа амьдраад 18 -н жил болж байна . Гэтэл би өнөөдөр түүнээс маш их ичмээр байдалд байгаагаа гэнэт ойлголоо . Өнөөдөр би мэргэжилийнхээ хичээлд орлоо , багш маань багадаа хамт сурч байсан төгөлдөр хуурч найзаа авчирлаа авчирсан шалтгаан нь надтай хамт тоглуулах гэж бас намайг сонсгох гэсэн юм байна .


Тэгээд л бид хоёр хамтдаа тоглолоо харин би даанч уур хүрмээр хачин муухай юм тоглолоо . Хэдийгээр гар хөдөлж байсан ч зүрх хөдөлсөнгүй яаж ч хичээгээд хачин өрөвдмөөр л юм тоглолоо . Багшаасаа ч ичлээ найзаас нь ч бас ичлээ сүүлд нь хөгжимнөөсөө бүр их ичлээ . Яагаад ч юм одоо хүртэл дотор нэг л сонин байгаад байгаа болхоор бодоод л сууж байна . Хөгжим бид 2 гээд л бодож байна , би хэзээ ч хөгжимдөө талархаж байгаагүй юм байна мэдээж амьгүй зүйлд талархах хэрэггүй мэт бодогдох байх харин хөгжим бол амьтай бөгөөд маш урт удаан амьдралтай , миний амьдрал дуусахад ч хөгжим үлдээд л амьдарна . Сонин хийсвэр сэтгэлгээ шиг боловч энэ бол үнэн л зүйл цаасан дээр бичигдсэн нот бүр хөгжим дотор амьдрал болдог . Тэр буй болсон амьдралаар хөгжим миний амьдралыг буй болгодог . Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл хөгжим бол миний зүрх сэтгэл , оюун санаа бие махбодын тусгал . Би ямар байна надаас тийм л хөгжим гарна , би гунигтай бол миний хөгжим гунигтай байна баяртай бол бас адилхан баяртай байна , би өвчтэй байвал миний хөгжим ч бас өвдөнө . Тийм болхоор үнэн хэрэгтээ хөгжим бид хоёр нэг л зүйл . Ийм болхоор л би өнөөдөр яаж ч хичээгээд сайн тоглож чадсангүй гар бол давталтаар үүссэн рефлэксээрээ нэг муу юм хөдөлөөд явдаг харин зүрх сэтгэл давталтаар үүсдэггүй , бас суларсан биенээс хөгжим тоглоход хэрэгтэй жинхэнэ өнгө гардаггүй . Би яагаад эдгээрийг бичиж байна вэ гэвэл хэрвээ та миний бичсэн энэ зүйлийг уншиж байвал тэгээд хөгжимчин бол энэ зүйлийг анхаарч байгаасай гэж хүссэн юм . Бид хамгийн эхлээд хөгжимөө хайрлаж сурах хэрэгтэй хайрлахгүйгээр бид хөгжимчин болж чадахгүй . Өнгөрсөн 18 жилийн хугацаанд миний хөгжим намайг хэзээ ч орхиж байсангүй өгсөж уруудах аль ч үед тэр надтай л хамт байсан , харин би тэгж чадсангүй дургүйгээ хүрвэл хаячихаад дураа хүрвэл гаргаж барьсаар л өдийг хүрж . Бүр автобусанд ,айлд гээд тэр чигт нь хаяж байсан тохиолдол ч байх юм . Наанадаж л яаж ч хандсан миний зүрх сэтгэлийг хүлээж авдагт нь би талархах хэрэгтэй , хайртай гээд хэлхэд минь үргэлж уриалгахан угтдагт нь , хархаас дургүй хүрээд хаашаа ч хамаагүй хаяхад ч байгаагаар минь хүлээж авдагт үнэхээр талархах хэрэгтэй , амьдралд өөр ийм зүйлтэй та хэзээ ч учрахгүй . Тийм учраас хөгжимөө хайрлаж бай түүний үнэ цэнийг мэдэрч үргэлж түүнийг амьд байлга . Харин хөгжимөө амьд байлгах гол зүйл нь та өөрөө амьд бай . Хөгжимчин хүнд энэ маш чухал , юуны түрүүнд зүрх сэтгэл оюун санаандаа дараа нь эрүүл мэнддээ анхаар . Хэрвээ эдгээр зүйлс чинь өвдвөл чиний хөгжим хүссэн хүсээгүй өвдөнө . Яагаад зүрх сэтгэл оюун санаа нь хамгийн чухал вэ гэвэл чиний бие бага зэрэг сульдсан байсан ч зүрх чинь халуу шатаж байвал чамаас сайхан хөгжим гарч чадна харин зүрхгүй гар хичнээн хөдлөөд ч нэмэргүй . Гэхдээ бүр гаргүй болчихвол тэгээд л гүйцээ шүү дэ , тэхээр эрүүл мэнддээ анхаарах хэрэгтэй . Энэ бол бидний маш ихээр орхигдуулдаг зүйл , миний эргэн тойрон дахь хөгжимчин найз нар маань бараг ихэнхи нь мистер сульдаа тэмцээнд ороход бэлэн болчихсон хүмүүс байдаг харин сонгодог хөгжимийн өндөр хөгжил соёлтой улс орнуудын хөгжимчид олимп-д орох гэж байгаа тамирчин шиг л эрүүл чийрэг хүчтэй биетэй байдаг . Ийм эрүүл чийрэг биетэй байж л бидний дотроос жинхэнэ хүчтэй өнгө хүчтэй эрүүл хөгжим гарна . Мэдээж сайн хөгжимчин болоход өөр олон зүйл хэрэгтэй нарийн системтэй зөв сургалт , уйгагүй хүчин чармайлт , нарийн чанд сахилга бат гээд олон юмыг хэлж болно гэхдээ дээр дурьдсан хоёр зүйл юун түрүүнд танд байхгүй бол бусдыг нь бодох хэрэггүй гэж хэлж болно . Шууд л хоёр өгүүлбэрт хэлчихэж болох юмыг ингэж нуршиж бичсэний учир нь энэ зүйлийг зүгээр нэг мэдлэг төдийхнөөр бус мэдэрч байгаасай гэсэндээ юм . Хөгжимдөө хайртай байцгаая !!!

Дэлгэрэнгүй...

rachmaninov_concerto no2 in c minor op.18

rachmaninov_concerto no2 in c minor op.18
Solist Alexis Weissenberg
Dirigent Herbert von Karajan
Berliner Philharmoniker ( 1974 )






Дэлгэрэнгүй...

beethoven Concert Nr 3 Daniel Barenboim

beethoven Concert Nr 3 Daniel Barenboim





Дэлгэрэнгүй...

Europian Concert 1995

Europian Concert 1995 . Berliner Philharmonker
Soloist Sarah Chang. Dirigent Zubin Mehta




Ludwig Van Beethoven: Fidelio Overture op.72b
Nicolo Paganini: violin Concert Nr.1 D-Dur op.6 Allegro Maestoso
Igor Stravinsky : Petrushka
Antonin Dvorak : Slavonic Dance Nr.8 in G minor
Дүрсний бичлэг нь жоохон тааруухан тул хүлцэл өчье . Гэхдээ гол нь хөгжимийг нь сонсох юм чинь нэг их асуудал биш байх .




Дэлгэрэнгүй...

Brahms_Double Concert

Brahms_Double Concert Rostropovich and Oistrach




Брамсын хийл , морин хийлд зориулсан концерт . M.Rostropovich D.Oistrach энэ хоёр хүнийг мэдэхгүй хүн сонгодог хөгжимчид дунд үгүй байх гэж бодож байна . Оросын сонгодог хөгжимчидийн оргил гэж хэлж болхоор агуу хөгжимчид . Удирдаач нь мөн л оросын төдийгүй дэлхийн мундаг удирдаачдын нэг Л.Кондрашин . Энэ агуу хүмүүсийн талаар өчүүхэн би юу хэлхэв шууд зүгээр л үзсэн нь дээр биз . Сонсоод л баймаар үнэхээр мундаг шүү .




Дэлгэрэнгүй...

brahms_violin concerto.

Claudio Abbado , Gil Shaham Berliner Philarmoniker






Брамсын хийлийн концерт . Claudio Abbado , Gil Shaham нар Берлины филармони оркестртэй Италид тоглосон тоглолтын бичлэг . Брамсын хийлийн концерт бол хөгжимчнөөс маш их ур чадвар шаардсан том концертуудын нэг . Ялангуяа хөгжимийн хувьд гаргахад их хүнд байдаг ер нь Брамсын хөгжимүүд их хүч шаардсан хүнд хөгжимүүд байдаг . Залуу хүмүүс Брамсын жинхэнэ утгаар тоглож чаддаггүй гэж үнэн ч байж магад . За тэгээд концертоо тухлан сууж үзээрэй .



Дэлгэрэнгүй...

Evgeny kissin_The gift of music

Еvgeny Kissin The gift of Music нэртэй нэгэн сайхан кино концерт орууллаа . Эхний удаад зөвхөн багахан хэсэгийг нь орууллаа дараа бүтнээр оруулна аа


.



Дэлгэрэнгүй...

Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүсээ О.Дашбалбар агсаны нэгэн сайхан шүлэг

Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүсээ
Алив сайхан бүхнээ бусдаас битгий харамла!
Хэрэггүй үгийн зэвээр зүрхийг минь бүү шархлуул,
Хэн нэгнийгээ харанхуй нүх рүү битгий түлх!
Архинд орсон нэгийгээ шоолж бүү инээ,
Аяа, чиний аав чинь ч байж мэднэ шүү.
Амжиж, чи өөрөө алдрын зэрэгт хүрсэн бол
Аз жаргалын хаалгыг бусаддаа нээж өг!
Ачийг чинь тэд бас бүү мартаг.


Ганц сайхан үгээр дутаж яваа хүнд
Гарцаагүй түүнийг нь олж хэл.
Гадаа нартай ч, гэрт хүйтэн өдөр
Газар дээр нэг бус удаа тохиолдоно.

Чамд дурласан сайхан хөвгүүнийг
Чанга хатуу үгээр битгий гомдоо, бүсгүй минь
Чамайг хайрласных нь хариуд хайрла!
Чамаас сайхан хүүхэнд ч дурлаж ч болох шүү.

Бидний амьдрал ав адилхан,
Бидний хоолой дээр үг хүртэл нэг янзаар зангирч
Бидний хацар дээр нулимс хүртэл нэг янзаар бөмбөрч
Бидний зам дээр ав адилхан учрал тохиолддог!
Бүсгүйн доголон нулимсыг асуулгүйгээр арчиж
Бүдэрч унасан хүүхдийг дээр өргөн аргад!

Өнөөдөр чи инээж, нөгөөдөх уйлдаг ч
Өөр нэг өдөр чи гуньж, цаадахь чинь дуулна.
Өлгий, авс хоёрыг хүн бүхэн дамждаг болохоор
Өөр юу ч хэрэггүй, бие биеэ л хайрла!
Өргөн хорвоод хүн хайраар л дутаж болохгүй!

Аз жаргалыг би, хүний сэтгэлийн галаар төсөөлдөг болохоор
Алтан нар гэрлээ бидэнд ав адилхан хайрладаг болохоор
Амьд явахыг би бусдад хайраа түгээхийн нэр гэж бодном.
Аз жаргалыг би бусдаас хайр хүлээхийн нэр гэж ойлгоном!

Дэлгэрэнгүй...

maxim_vengerov_-_violin_master_class_2

Максим Венгеров мастер класс хоёрдугаар хэсэг .



Дэлгэрэнгүй...

maxim_vengerov_-_violin_master_class_1

Та бүхэндээ энэ удаад Оросын гайхалтай хөгжимчдийн нэг болох Максим Венгеровын мастер классийн бичлэгийг толилуулж байна . Youtube дээр хэсэг хэсгээрээ байдаг гэхдээ энд бүрэн эхээрээ байгаа учраас үзэхэд амар болов уу . Үнэхээр мундаг хөгжимчин шүү , англиар сайн ойлгохгүй бол хүнээр орчуулуулаад үзвэл илүү хэрэгтэй гэж бодож байна .
Дэлгэрэнгүй...

mussorgsky_-_pictures_at_an_exhibition_-_evgeny_kissin.avi

Евгени Киссиний Мусоргскийн үзэсгэлэнгийн зургууд .
Дэлгэрэнгүй...

Ходоод, тархи хоёр хоорондоо хэдэн км зайтай вэ

Мянганы зам, єндєр хvчдэлийн шугам, харилцаа холбоо гээд хатуу дэд бvтэц хурдацтай хєгжсєний vр дvнд хот хєдєє хоёр хоорондоо ойртож байна. Харин ходоод, тархи хоёрын хоорондын зай л улам холдож байна.
Ерээд онд хаяад нvvсэн буурь шиг vлдсэн их, дээд сургуулиуд, бvх жvжигчид нь ганзагын наймаанд мордож хаалгаа барьсан театрууд, алах ухааны их сургууль шиг америк кинонд дэлгэцээ алдсан Монгол сvvдэр ший, хуруу зузаан тоос дарсан ном, номын сангууд ходоод, тархи хоёрын дунд хэрэм мэт хєндєлссєн юм. Энэ vед Баянхонгор аймагт очсон тухайгаа тєрийн шагналт яруу найрагч Д.Цоодол гунигтай дурссан нь бий.


Талийгаач Ж.Болд-Эрдэнэ тэд аймгийн тєвийн номын дэлгvvрт ортол тал илvv хувьд нь эртний бараа дэлгэчихсэн, vvдэн хавийн ганц лангуун дээр хэдэн шоовдор ном баглаад хаячихсан байж. Тєрхємдєє буцаж буй бэрийн хувцас шиг хайш яйш баглаж орхисон ном дунд А.Чехов, Ф.Достоевский, Ч.Айтматов, Ю.Нагибин, Я.Смеляков гээд монгол сэхээтэнд нvдний гэм болсон сайхан номнууд байх байхдаа хоёр гурваараа байх юм гэнэ. Мань хоёр халаг хуухай болон "хvvе, энийг ч авья", пєєх, тэрийг ч худалдаж авья гэтэл худалдагч нь хєдлєх янзгvй. Бvр сvрхий шалж vзвэл -Хvн авчирсан юмаа гээд халгаасангvй.
Хэрдээ омогтой Болд-Эрдэнэ
-Хоёр гурваар нь зэрэг уншдаг хvн vv гэж асуухад худалдагч
- Хоёрдугаар тvvхий эдэд тушаах гэж байгаа юм аа. Та нарт ширхэглэж зарсанд орвол тэрэнд киллэж /кг/ зарсан нь хамаагvй ашигтай хэмээсэн юм гэдэг.
Ийн ходоод, тархи хоёрын зай єдєр єнгєрєх тусам єртєє єртєєгєєр холдож, ороо бусгаа цагийн эрхээр хууль тогтоож, тєсєв хуваарилагчид "ходоодтой тулж" ажилласаар тархийг гаргуунд нь гаргачихсан юм. Хvн тєрєлхтний бvтээсэн нэгэн гайхамшиг ном хэмээх энэ ертєнцийг тойрон оюун санааны эрч хvч цацарч, эх оронч сэтгэлгээний vр хєврєл бvрэлдэж, даяаршиж буй хорвоо дэлхийн хамгийн сайн сайхны гэрэл гэгээ ундарч байдаг билээ. Тэрхvv их оюуны бєєгнєрєл болсон номын сангийн босго алхахдаа Сократ, Платон бvгд л улавч" юугаа тайлж, шавь нараараа цэцэгт ус бэлдvvлж хєлєє угааж ордог байсан юм гэсэн. Ийм гэгээн номын чуулган ариун сvм мэт газар сум, сургууль бvхэнд байсан ч єнєє хаалгаа барихад тулаад байна. Хvн тєрєлхтний бvтээсэн нєгєє нэгэн их соёл кино, уран зохиол, уран зураг, хєгжим, театрын урлагийн нийлбэр ер бусын гайхамшгийг бид 1935 оноос эхэлж єєрийн оронд чадлын хэрээр бvтээж Оскар, Алтан алим, Алтан баавгайгаа больё гэхэд Москва, Берлин, Карловы-Вар, Каннын кино фестивалиас ганзага хоосон ирдэггvй л байсан. "Цогт тайж", "Мандухай сэцэн хатан", "Эх бvрдийн домог", "Нар хиртсэн жил" гээд хэний ч ємнє нvvр улайхгvй хэд хэдэн сайн кино бий. Кино хэмээх урлаг нь том, Монгол хэмээх улс нь жижиг ч "Монголд vйлдвэрлэв" гэсэн кинотой л байсан. Гэтэл єнєєдєр "Монгол кино" гэдэг балгас болов. Наяад оны vед тєрийн шагналт кино найруулагч Б.Балжинням Амгалан хавьд хуучин шургааган хашаа их байх юм. Мєд устаж алга болж мэднэ. Улсын хамгаалалтад аваад тvvхэн киноны зураг авч байх юм сан гэж ярьдаг байж билээ. Одоо "Монгол кино" vйлдвэр дээр л тvvхэн киноны зураг авч байхаар балгас болжээ. Ийн ходоод, тархи хоёрын хоорон дахь гvvр хойно хойноосоо нурж унасаар єнєєг хvрэв. Гэтэл удаа дараагийн Засгийн газар тvvний аймаг, орон нутаг дахь тvшмэлvvд номын тухай биш намын тухай ярьсаар сонгуульт хугацаагаа дуусгадаг нь харамсавч баршгvй vлгэр, халаглавч дуусашгvй жишиг билээ, Ном тєвтэй оюуныг шvтэхийн оронд нам тєвтэй улс тєрд залбирсаар нэг л єдєр тамгаа хадган дээр тавьж дараагийн хvндээ шилжvvлэхэд хvрдэг байна.
Оюуны салбарт хєрєнгє оруулалт хийнэ гэж vе vе хvчтэй рекламддаг хэдий ч хаа нэгтэй улс гvрнээс хаягдсан компьютер ачиж ирж ядуу иргэддээ шахах, цэцэрлэг, ясли, єнчдийг асрах сургууль, єндєр настны тэтгэмжийн газар тvгээх тєдийгєєс илvv гарахгvй байна. Энэ бол оюуны хєрєнгє оруулалт биш оюун санаанд дєнгє оруулалт боллоо.
Монгол Улсын Ерєнхийлєгч Н.Энхбаяр энэ тухайд "...Харин сургууль соёлын байгууллагыг єргєтгєх, нэмж байгуулах, хvнээ сургаж гэгээрvvлэх, номын санг бэхжvvлэх нь оюуны тєвлєрлийг бий болгож хvнээ нээх, юмыг зєвєєр сэтгэх чадвартай болгоход тусалдаг. Ийм бvтцээ бий болгохгvйгээр хєгжлийн тухай ярих нь vр дvн муутай байна. Зєєлєн дэд бvтцийг бий болгосноор хєдєєд оюунлаг хvмvvсийн тоо єенэ. Одоогоор хомс байгаа эх оронч vзэл нэмэгдэнэ" гэсэн нь зvvн аймагт ажилласан томилолтынхоо явцад олж харсан олон шинэлэг зvйлийн нэг нь байв.
Эх орон хэзээ ч бусдын тусламжаар хєгжихгvй. Бид бvх л улс орны ємнє шал шагайж, газар ширтэн тусламж, зээлийн тухай ярьж ханасан. Далан жилийн тусламжид дараа нь яаж дарамтлуулснаа мартах болоогvй. Єнєєдєр ч бид зээл авч єрєнд орж, тусламж авч бусдын доог тохуу болсоор байна. Монголчууд бид улс шиг улс байя гэвэл зєєлєн дэд бутэц оюунлаг, гэгээлэг ирээдvйг бvтээхэд хєрєнгє оруулах хэрэгтэй.
Гэтэл хєдєєд тєдийгvй хотод, хотод тєдийгvй УИХ-д Засгийн газарт тєсєв хуваарилахдаа "шавхруу" ч хаядаг нь социалист нийгмээс амь бєхтэй євлєж авсан уламжлал ходоод, тархи хоёрын зайг улам л холдуулж байна.
Сургууль соёлын байгууллагыг єргєтгєх асуудал цагийн цагт мєнгє хєрєнгєний хэрvvл дагуулдаг. Авилгалын сvvдэрт бvртэлзсэн тvшмэлvvд асуудлын нєгєє талын гэрэл гэгээг харахыг хvсдэггvйд л хэргийн гол учир байна. Зєєлєн дэд бvтцийн хєгжилд єглєє санхvvжилт хийснээр vд дунд юм уу, vдэш орой нь vр дvн гараад ирэхгvй нь мэдээж. Харин тэсвэр тэвчээрийн эцэст, удаан оролдлого, уйгагvй хєдєлмєрийн vр дvнд л оюунлаг хvмvvс бий болно. Гэгээлэг ард тvмэн тєрж тєлжинє. Одоо ажихад хотод, тэр тусмаа Улаанбаатарт ямар нэг хэмжээгээр оюунлаг хvмvvсийн бєєгнєрєл vvсч, тvvнээс шилдэг нь гадаадын єндєр хєгжилтэй улс орныг зорьж буй нь манай улс оюуны асар их нєєц бололцоогоо харьд алдаж буйн тод жишээ болно. Уг нь монгол толгой хэрэгтэй толгой.
Компьютерийн эрин зууны манлайлагч компанид Монгол хvн ажиллаж программ зохиож байгаа нь, дэлхий дахины машины тэргvvлэгч vйлдвэрvvд монгол залуугийн зохион бvтээсэн загвараар vйлдвэрлэлээ явуулж буй нь монгол толгой "хоосон толгой" бусыг харуулж байна.
Монголын найруулагч бvсгvй "Оскар"-ын тайзан дээр нэрээ дуудуулж, Д.Батбаярын гаргасан жим даган аварга, арслангууд Сvмогийн ертєнцийг байлдан дагуулж, Г.Єсєхбаярын харгуй дагаж авирсан бvсгvйчvvд минь Эверестийн оргилоос мишээж байгаа нь Монгол толгой "хоосон толгой" бишийг нотолж байна.
Гэтэл энэхvv чадавхи сайтай тархи толгойд багаас нь хvрэх зам ходоод хавьцаа хvрээд л зогсчихоод байгаа нь улсын тєсєв менгє хуваарилагчдын алдаа. Шуудхан хэлэхэд гай хєє. Тэд даяарчлал нємєрсєн дэлхийд монгол монголоороо vлдэх нь эх оронч сэтгэлгээтэй оюунлаг хvмvvний хийх ажил vйлс мєн гэдгийг ойлгохгvй, харахгvй байна. Арай єєрийнх нь ойлголтод дєхvvлж хvvхдийн єсч хvмvvжих орчин, цэцэрлэг яслийн барилга байшинг тррдох, аливааг тусгаж авах оргил нас буюу сургуулийн жилvvдийг vр бvтээлтэй єнгєрєєхийн тулд компьютерийн єрєє, номын сан, уншлагын танхим гэж яривал "мєнгє" гэдэг тvлхvvргvй цоож л юуны тvрvvнд толгойд нь тасхийнэ. Уг нь энэ цоожны тvлхvvр єєрсдийнх нь гарт бий. Нєхцєл байдал ийм атал сургууль, соёлын газрыг нэмж байгуулах бvv хэл єргєтгєл, засварын мєнгєн дээр "голоо цохиж" гараа татах болсон нь засгийн бодлого доголдож буйн дохио. Баруун аймгуудын нэгэнд юм даг. Монгол Улсын Ерєнхийлєгч хєдєлмєрчидтэй уулзаж санал бодлыг нь сонсч явжээ. Vнэхээр ажилд тус дэм болууштай цаашид анхаарууштай олон сайхан санал гарсан юм санж. Харин нэг удаагийн ярилцлага дээр хижээл насны эр гар єргєн босч ирсэнээ:
-Энэ Мянганы зам, гэрлийн шон их тус нэмэр болж байна л даа. Гэхдээ л оюуны хєрєнгє оруулалт ер хийгдэхгvй байна хэмээн шvvмжилж гарчээ. Ерєнхийлєгч, тvvнийг дагалдан яваа хvмvvс ч чухал санаа оноо хэлэх вий хэмээн амьегаа даран чагнаж байтал мєнєєх эр,
-Одоо хvртэл манай аймгийн тэтгэврийн хєгшчvvл нарлахдаа наадаж суух шатрын хєлєг, тоглох шатар алга байна гээд суучихсан аж.
Мэдээж энэ бол бэлэнчлэх сэтгэлгээ. Харин Ерєнхийлєгч
-Би танд шатар бэлэглэнэ. Гэхдээ бvгдийг тєр эасгаас нэхээд байж болохгvй. Хєдєєд зєєлєн дэд бvтцийг хєгжvvлэхэд хvн бvрийн хvчин оролцоо чухал гэж хариулсан байж. Зєєлєн дэд бvтэц буюу бидний ярьж сурснаар хєдєєгийн нийгмийн асуудалд тєсєв хуваарилагчид тvлхvv анхаарал тавих нь зайлшгvй, бас хойшлуулшгvй. Юу юуны тvрvvнд сумын болон сургуулийн номын сангийн хємрєгийг сэлбэх шинэчлэх хэрэгтэй байна. Сурах бичгийн тендер зарлаж жил бvр хэвлэж байгаа ч хvн чанарын сурах бичиг болсон уран зохиолын ном сургуулиудад, ялангуяа сумдын номын санд нvдний гэм боллоо. Vлдэгдэл тєсвєєс шавхрууг тэдэнд хvртээдэг нь сайд дарга нарын vдийн зоогны мєнгєнєєс ч бага байх тул єдєр тутмын сонин захиалахад ч хvрдэггvй билээ. Аль ч аймгийн ямар ч суманд очсон номын сангийн дээврээс дусаал дусч байх нь ёс. Сургуулийн анги танхимыг засварлах хєрєнгє дутагдаж байх нь жам. Соёлын тєвийн эрхлэгч хєдєєд тогтохгvй байх нь ёс. Алдарт Ванган гуайн нэгэн кинонд гардаг шиг "ёегvй ёс гэж байх юм" гэмээр ийм л харгуйгаар арван зургаан жил бэдрэхдээ оюун, санаа, тархи толгойн ертєнцєєс бид улам л холдсоор байна шvv. Ходоод, тархи хоёр хоорондоо хэдэн км зайтай юм бэ.

Тєрийн шагналт зохиолч Д.ТЄРБАТ

Дэлгэрэнгүй...